Innovatie Ecosystemen Rotterdam

De economie in de stad Rotterdam verandert snel en daarbij wordt veel aandacht besteed aan de nieuwe economie en aan innovatie ecosystemen. Wat zijn de ruimtelijke consequenties van een transities en hoe kan de gemeente dergelijke innovatie-ecosystemen het best (ruimtelijk) faciliteren?

Vraag

In het kader van haar nieuwe Omgevingsvisie wil de gemeente Rotterdam meer zicht krijgen op de belangrijkste trends en ontwikkelingen die leiden tot nieuwe economie zoals digitalisering, circulaire economie en energietransitie (en de daarvoor benodigde sleuteltechnologieën). De gemeente verlaat daarbij het clusterbeleid (rond food, life sciences, etc.) en zet meer in op innovatie-ecosystemen. Wat zijn de ruimtelijke consequenties van deze transities en hoe kan de gemeente dergelijke innovatie-ecosystemen het best (ruimtelijk) faciliteren?

Achtergrond

De economie in de stad Rotterdam verandert snel en daarbij wordt veel aandacht besteed aan de nieuwe economie en aan innovatie ecosystemen, want daar ligt een belangrijke basis voor het duurzaam verdienvermogen van Rotterdam en de regio. Innovatie ecosystemen ontwikkelen zich rond de speerpuntsectoren zoals health, energie en maritiem. Maar ook buiten die speerpunten zijn er tal van bedrijven en instellingen in de stad die van grote toegevoegde waarde zijn voor het duurzaam verdienvermogen, zoals bedrijven en instellingen die zich bezig houden met sleuteltechnologieën als AI, block chain, robotica, nieuwe energie/opslag, nieuwe materialen en procestechnologie (cleantech).

De veranderde economie leidt tot een veranderde ruimtebehoefte van bedrijven in verschillende innovatie ecosystemen. In het kader van de Omgevingsvisie heeft de gemeente Rotterdam een eerste inventarisatie gemaakt van de ruimtelijke dilemma’s voor vernieuwing van de economie. Logischerwijs gaat het daar om de grote vraagstukken zoals de energietransitie van het havenindustrieel complex, de impact van digitalisering voor alle branches en sectoren, en de ruimtebehoefte van de innovatieve maakindustrie en circulaire bedrijven. Deze transities leiden enerzijds tot grotere ontwikkelingen in met name de havens, maar het gaat ook om veel kleinschalige ontwikkelingen in de binnenstad, in woonwijken en op kantorenlocaties en bedrijventerreinen. De nieuwe economie leidt soms tot schaalvergroting (zoals bijv. bij e-commerce, nieuwe energie/opslag en grootschalige circulaire processen), maar ook tot schaalverkleining door tal van kleine en nieuwe bedrijven.

Onze aanpak

Samen met een brede afvaardiging van de gemeente Rotterdam en externe experts hebben we de volgende fasen doorlopen:

Gerichte data analyse

Om inzicht te verkrijgen in de innovatie ecosystemen in de stad en een goed beeld te krijgen van spreiding van de huidige innovatie ecosystemen over de stad is als eerste stap een gerichte data-analyse uitgevoerd. De uitkomsten hiervan zijn aangescherpt en aangevuld op basis van gesprekken met een brede afvaardiging van de gemeente Rotterdam en externe experts. Dit heeft uiteindelijk geresulteerd in een (niet uitputtende) lijst van 20 segmenten, die worden herkend als kansrijk voor Rotterdam (en de regio). Voor deze 20 segmenten zijn factsheets opgesteld met gegevens over massa, koplopers, kennisbasis, trends en vestigingsmilieu (huidige en toekomstige spreiding over de stad).

Op basis van de resultaten van de data-analyse is geconcludeerd dat er heel veel kansrijke innovatieve segmenten aanwezig zijn, die onderling verschillen qua grootte en mate van (inter)nationale onderscheidenheid. Deze verschillende segmenten zijn actief in sector-overschrijdende thema’s en transities waardoor crossovers en meer samenhang mogelijk zijn. Die samenhang is echter nog beperkt aanwezig. Qua geografische ligging zijn de bedrijven verspreid over de stad. Er zijn ook enkele concentratiegebieden van bedrijven zonder dat er sprake is van een goede positionering van die gebieden in de nationale en regionale economie.

Verdiepende analyse: inhoudelijke samenhang & ruimtelijke spreiding

Het gebrek aan inhoudelijke samenhang en het ontbreken van de ruimtelijke positiering biedt kansen voor twee interventiemogelijkheden die in een verdiepende analyse nader zijn uitgewerkt:

Een inhoudelijke programmering: om meer samenhang te creëren binnen het ecosysteem. Focus: hoe kan meer synergie worden gehaald uit de vele organisaties in de stad en regio die zich met innovatie bezig houden? En hoe kan die verbondenheid het beste georganiseerd worden?
Een ruimtelijke strategie: om enerzijds een aantal locaties thematisch door te ontwikkelen (bv Life Sciences & Health-cluster rondom Erasmus MC) en anderzijds in te zetten op meer ‘spannende plekken’ waar bedrijven en talent elkaar kunnen ontmoeten. Deze interactiemilieus kunnen op verschillende schaalniveaus ontstaan zoals gebouwen, gebouwblokken en stedelijke zones (bijv. Yes!Delft , RHIA, Rotterdam Central District).

Resultaat

Het onderzoek heeft inzicht gegeven in een veelheid aan innovatieve segmenten waarin Rotterdam (en de regio) onderscheidend is. Om binnen die veelheid van initiatieven innovatie en verduurzaming te stimuleren is inhoudelijk verbinding noodzakelijk. Om die reden heeft BCI geadviseerd om een netwerkregisseur (via een publiek/private samenwerking) aan te stellen die de verbindingen tussen bestaande organisaties en programma’s in Rotterdam gaat versterken, te beginnen bij de kleinschalige initiatieven.

Op het gebied van ruimtelijke strategie is geadviseerd om vanuit de gemeente te sturen op een aantal ‘hotspot’ locaties waar bedrijven en talent elkaar kunnen vinden. Daarnaast moeten verspreid over de stad ‘spannende’ plekken aanwezig zijn op gebouw of gebouwblok niveau waar mensen elkaar kunnen ontmoeten en innovaties kunnen ontstaan.

^{Gemeente Rotterdam}