Goede innovatie-omgevingen versterken stedelijk profiel

Nederland kent zo’n honderdvijftig initiatieven voor campussen, science parks, broedplaatsen, accelerators en makerspaces. Buck Consultants International presenteert er enkele en bespreekt de succesfactoren en de rol van vastgoed.

Geografische nabijheid van soortgelijke innovatie- en technologiegedreven bedrijven en relevante kennisinstellingen werkt, getuige de honderden science parken en campussen in Europa. Nederland blaast zijn partij goed mee, want Buck Consultants International telt zo’n honderdvijftig initiatieven, al gerealiseerd of nog op de tekentafel.

Indeling innovatie-omgevingen

Om in de veelheid aan fysieke innovatie-omgevingen ordening aan te brengen is allereerst een hoofdonderscheid nodig: hebben we het over één gebouw of een gebied? Ook de plek is van belang: binnenstedelijk of buitenstedelijk?

Vervolgens is de vraag wat de attractiefactor vormt:

• Kennis als magneet: daarbij gaat het vaak om een universiteit en/of universitair medisch centrum die als magneet fungeert (in een enkel geval ook een HBO-instelling).
• Bedrijven als magneet: daarbij kan het gaan om (in eerste instantie) een groot R&D-centrum van één bedrijf (bijv. Philips – High Tech Campus Eindhoven; Thales – High Tech Systems Park Hengelo; DSM – Brightlands Chemelot Campus en Biotech Campus Delft) of juist een verzameling van gelijkgezinde bedrijven (bijv. Automotive Campus Helmond, Technology Park Ypenburg voor composietbedrijven).
• Concept/locatie & doelgroep als startpunt: voorbeelden zijn Strijp S en Strijp T in Eindhoven, het Smart Services Innovatiedistrict Tilburg en het Amsterdam Life Sciences District.
• Specifieke (gezamenlijke) innovatiefaciliteit(en) als uitgangspunt: hiertoe kunnen Pivot Park Oss, Green Chemistry Campus in Bergen op Zoom en Technology Base Twente worden gerekend.

Ecosysteemversterking

Bij alle onder deze vier noemers te rangschikken initiatieven speelt ook de vraag: is er alleen sprake van ‘hardware’ (gebouw, gebied) of is er ook sprake van actieve, systematische ecosysteemversterking? Onder deze ‘software’ vallen onder andere startersbegeleiding, business development en het gezamenlijk nemen van initiatieven voor open toegankelijke ontwikkelings-, demo- en trainingsfaciliteiten.

Rekening houdend met al die factoren ontstaat onderstaand kader.

Belangrijke conclusie: de ene fysieke innovatie-omgeving is niet op voorhand beter dan de andere – voor verschillende doelgroepen met uiteenlopende wensen zijn uiteenlopende innovatie-omgevingen adequaat.

Voorbeeld binnenstedelijk gebied: Strijp T – Eindhoven

Met 25 hectare binnenstedelijk terrein ontwikkelt Strijp T zich tot een innovation powerhouse in Eindhoven. Het Strijp T-model is: make – create – innovate. Anders dan buurlocatie Strijp S (ook een voormalig Philips fabriekscomplex) is dit óók een plek voor maakbedrijven. Het terrein vlak bij een spoorstation kent een actieve community. De bestaande gebouwen zijn nagenoeg volledig verhuurd; het terrein kent nog volop verdichtingsmogelijkheden.

Voorbeeld buitenstedelijk gebied: Technology Park Ypenburg

Aan de rand van Den Haag startte in 2018 Technology Park Ypenburg (TPY). Een aantal bedrijven (zoals Airborne, KVE, Promolding en GMT) willen samen met het Fieldlab Digital Factory for Composites (DFC) deze locatie laten uitgroeien tot een internationale hot spot voor producten op basis van hightech materials, met name composieten. Vastgoedbedrijf Dream Advisors heeft recentelijk TPY (vijf gebouwen) gekocht en het terrein verder wordt ontwikkeld tot campus met actieve ecosysteemversterking (bijvoorbeeld start-upbegeleiding, co-creatie-initiatieven, soft landing programma, community-ontwikkeling).

Voorbeeld binnenstedelijk gebouw: LAB42 Amsterdam

Op het Science Park Amsterdam wordt binnenkort LAB42 geopend, beoogd als dé internationale hub op het gebied van Artificiële Intelligentie (AI). In het gebouw komen niet alleen onderzoekers en studenten van de Universiteit van Amsterdam, maar is ook volop ruimte gecreëerd voor bedrijven van elders. Bedoeling is een community te bouwen waarin studenten, onderzoekers en bedrijven vanuit LAB42 gezamenlijk innovatieve AI-projecten opzetten en uitvoeren. Amsterdam kent al bijna driehonderd AI-bedrijven en heeft twee bachelor- en twee masteropleidingen op het gebied van AI. Via LAB42 wil men deze kennis sneller omzetten in nieuwe business en talent sterker aan de regio binden.

Voorbeeld buitenstedelijk gebouw: High Tech Factory Enschede

Dit 5.000 m2 grote gebouw is een productiefaciliteit waar bedrijven in de microsystemen- en nanotechnologie producten kunnen maken voor de commerciële markt. De High Tech Factory bevat dertien clean rooms en twintig laboratoria en is gelokaliseerd op het Kennispark Twente.

Twaalf bedrijven zijn er gevestigd, zoals Micronit, Masterpack, Mimetas en PA Imaging. Het apparatuurfonds ‘High Tech Fund’ biedt bedrijven de mogelijkheid productie-equipment voor een periode van vijf tot acht jaar te leasen, waarbij het fonds de apparatuur aanschaft en eigenaar van de equipment blijft.

Succesfactoren

Voor een succesvolle ontwikkeling van een (fysieke) innovatie-omgeving moeten twee zaken gecombineerd worden. De ‘hardware’, dat wil zeggen het gebouw (ontwikkeling en exploitatie), ontmoetingsruimten en gedeelde ontwikkelings- en innovatiefaciliteiten dan wel het gehele gebouw. En ‘software’, lees: de ontwikkeling van het ecosysteem, stimulering van samenwerking tussen bedrijven, start-upbegeleiding, marketing & acquisitie.

Duidelijk profiel

Een duidelijk profiel, aansluitend bij het DNA van gebied of stad, is tevens van groot belang om een aansprekende propositie voor hardware plus software te kunnen ontwikkelen. Van begin af aan moet ook duidelijk zijn wat het verdienmodel is: moeten alle ecosysteem- en community-initiatieven uit huurinkomsten worden betaald of hebben hardware en software gescheiden financiële huishoudingen, wat in dat geval bij software vaak overheidssubsidies en/of bijdragen van bedrijven inhoudt?

Katalysator

Attractieve en goed lopende innovatie-omgevingen spelen een belangrijke rol als katalysator voor innovatie en stedelijke omgeving. Innovatie is immers gediend met nabijheid van bedrijven en organisaties, die op elkaars wensen en voorwaarden kunnen inspelen in een dynamische interactie-omgeving. Steden hebben baat bij groei van innovatieve (vaak technologiegedreven) bedrijven, die zorgen voor economische groei, werkgelegenheid, profilering en het boeien en binden van talent. Levendige innovatie-omgevingen, in toenemende mate multifunctioneel van opzet, passen immers prima in het concept van De Moderne Stad.

Panneldiscussie Provada

Op woensdag 15 juni (14.30 – 15.45/zaal 107) vindt tijdens de Provada een interessante discussie plaats over innovatie-omgevingen. Ontwikkelen van innovatie-omgevingen: wat is de ideale rolverdeling tussen vast-goedpartijen en overheden?