Het duurzaamheidsdilemma in de Foodlogistiek

Duurzame, gezonde voeding maakt in toenemende mate een deel uit van de levensstijl van consumenten. Aan de andere kant kiezen consumenten juist voor gemak waardoor maatschappelijk ongewenste ontwikkelingen plaatsvinden (CO2-uitstoot bestelbusjes, ruimtebeslag logistieke centra, etc.). Dit roept de vraag op: is inzet op verduurzaming van food logistiek dweilen met de kraan open of zijn er ook hoopvolle ontwikkelingen?

Consument kiest steeds vaker voor gezonde en duurzame voedingsmiddelen

Gezonde en duurzame voeding wordt steeds meer een onderdeel van de levensstijl van mensen. Het effect van wat we eten op onze persoonlijke gezondheid, klimaat en milieu heeft daardoor in toenemende mate een plek in de afwegingen die we maken als consument. Zo wijst een enquête van Deloitte onder 17.000 Europeanen uit dat 64% van de respondenten in het afgelopen jaar meer geïnteresseerd is geraakt in de impact van voeding op hun gezondheid. Het zijn vooral hoogopgeleide stedelingen met een relatief hoog inkomen die meer interesse tonen in de impact van voeding op hun gezondheid.

Antwoorden ‘ja’ op stelling ‘ik heb meer interesse gekregen in de impact van voeding op mijn gezondheid’ (%)

Ook de Monitor Duurzaam Voedsel van de WUR laat zien dat het aandeel duurzaam voedsel binnen de totale voedselbestedingen tussen 2019-2020 is gestegen van 14% naar 16%. Het meest aansprekende praktijkvoorbeeld van de trend naar gezond en duurzaam is de groei van de markt voor voedselproducten op basis van plantaardige eiwitten. Denk bijvoorbeeld aan de vleesvervangers van de Vegetarische Slager en plantaardige zuivelproducten van Oatly. Barclays schat de huidige wereldwijde marktomvang van de markt voor vleesvangers in op '14 miljard en verwacht groei naar 140 miljard' pond in de komende tien jaar. Het moge duidelijk zijn: gezond en duurzaam voedsel 'is here to stay'.

Consumenten kiezen echter ook steeds vaker voor gemak (en daarmee impliciet voor maatschappelijk ongewenste effecten)

Op productniveau is de keuze van de consument dus steeds vaker een duurzame en gezonde keuze. Wanneer het gaat over het aankoopkanaal is echter sprake van een tegengestelde richting. De groei van kanalen geënt op gemak maakt dat de CO2-uitstoot van ons voedingspatroon toeneemt en dat zich ook andere ongewenste effecten voordoen.

De groei van online bestellingen bij supermarkten is bijvoorbeeld spectaculair. Online bestedingen aan food in Nederland bedragen inmiddels 6% van het totaal. Rabobank verwacht dat het marktaandeel van online in Nederland in 2030 zal zijn doorgegroeid naar 15-20%. Daarnaast groeit ook de maaltijdbezorging fors. Het FoodService Instituut Nederland (FSIN) verwacht een groei van €2,8 mld. in 2020 naar €3,9 mld. in 2025.

Aandeel online supermarktomzet (links; %) en omzet maaltijdbezorging (rechts, € mld.)

De keuze voor gemak en thuisbezorging van boodschappen en maaltijden gaat gepaard met een aantal (maatschappelijk) ongewenste effecten:

• Bezorging met bestelbusjes resulteert in CO2-uitstoot en overlast in binnensteden en woonwijken (bijv. geluid, parkeren, verkeersveiligheid). Met inzet van zero emissie zones proberen overheden de uitstoot van o.a. CO2 en fijnstof in binnensteden te verminderen. Vanaf 2025 voeren 30-40 grote gemeenten een zero-emissiezone in voor vracht- en bestelauto’s.
• Distributiecentra en cityhubs vergen veel ruimte in een land waar op elke vierkante meter vaak al meerdere ruimteclaims liggen. XXL-distributiecentra van meer dan 40.000 m2 zijn geen uitzondering (het e-fulfilment DC van Jumbo in Bleiswijk is bijvoorbeeld zo’n 62.000 m2 groot) en de vele tientallen cityhubs nemen ruimte in op plekken waar de strijd om de ruimte bijzonder hevig is. Vorig jaar becijferde Buck Consultants International (BCI) al dat alleen al in de G40 (grootste 40 gemeenten in Nederland) tot 2050 nog eens 150 voetbalvelden nodig zijn om te voorzien in de ruimtebehoefte voor stadslogistiek (totaal).
• Opkomst van flitsbezorgers (bijv. Gorillas, Flink, Getir en Zapp) levert overlast op voor omwonenden van de winkelpanden die zij gebruiken als magazijn (dark store). Er is sprake van overlast door lossende vrachtwagens, op de stoep geparkeerde fietsen en scooters en geluidshinder door wachtende bezorgers en de aanblik van afgeplakte winkels. De gemeenten Amsterdam en Rotterdam gaan inmiddels zo ver dat zij nieuwe dark stores verbieden.

Kortom, de keuze voor gemak door de consument komt ook met ongewenste maatschappelijke ontwikkelingen.

Is het glas halfvol of halfleeg voor wat betreft duurzame food logistiek?

De logistieke sector heeft zichzelf het doel gesteld om flink te verduurzamen (bijv. TLN: CO2-uitstoot wegtransport in 2030 gehalveerd ten opzichte van 2015). Er zijn verschillende voorbeelden die positief stemmen. Denk bijvoorbeeld aan:

• Online supermarkt Picnic bezorgt boodschappen met eigen elektrische bezorgwagentjes. Ook andere supermarktketens zetten in 'op elektrisch (last mile) vervoer van online bestellingen';
• Logistiek dienstverleners van Albert Heijn maken op verschillende trajecten gebruik van elektrische en LNG-trucks;
• Op het eerder aangehaalde e-fulfilment DC van Jumbo in Bleiswijk liggen ruim 15.000 zonnepanelen;
• Cargobikes worden volop ingezet door flitsbezorgers en ook supermarkten hebben plannen voor meer inzet van deze fietskoeriers;
• Heineken pioniert met een elektrische tankbiertruck om cafés in Amsterdam te bevoorraden;
• Game- en entertainmentcentrum Powerzone werkt samen met horecatoeleverancier Bidfood en dienstverlener van elektrische goederenvervoer over water Zoev City aan een concept voor stadsdistributie over water in Amsterdam.

Conclusie: 'duurzaam voedsel is here to stay, duurzame food logistiek is on its way'

De urgentie en omvang van de duurzaamheidsopgave in (food) logistiek maakt dat we nog de nodige stappen te zetten hebben. Maar bovenstaande ontwikkelingen geven ook (figuurlijk) voeding aan een optimistische houding. De markt is volop in beweging om niet alleen de consument te bedienen in haar wensen, maar ook om dit op een duurzame wijze te doen. Kortom, gezond en duurzaam voedsel 'is here to stay, duurzame food logistiek is on its way'.

Dienstverlening BCI

BCI ondersteunt private en publieke partijen bij het realiseren van ambities inzake efficiënte en duurzame logistiek. Daarbij gaat het o.a. om:

• Zero-emissie stadslogistiek: BCI adviseert tal van gemeenten bij het verduurzamen van de stadslogistiek en invoering van zero-emissie zones. Zo heeft BCI de gemeente Delft ondersteund bij ontwikkeling van een milieuzone voor het vrachtverkeer en invoeren van een logistiek protocol.
• Verduurzaming (logistieke) bedrijventerreinen: BC.I ondersteunt gebieds- en vastgoedontwikkelaars en gemeenten bij de ontwikkeling van duurzame bedrijventerreinen. BCI verzorgt bijvoorbeeld planvorming voor herontwikkeling in o.a. Deventer en Rijswijk.
• Zorgvuldige planning logistieke bedrijventerreinen: BCI geeft provincies en gemeenten handvatten voor zorgvuldige planning van logistieke bedrijventerreinen.
• Supply chain strategieën: BCI ondersteunt private organisaties met de ontwikkeling van een supply chain strategie die is afgestemd op bedrijfsstrategie, regio’s/markten en distributiekanalen.
• Supply chain netwerkontwerp: BCI assisteert bedrijven bij de ontwikkeling van optimale footprint voor wat betreft het aantal locaties, omvang en missie van distributiecentra, productiefaciliteiten en leveranciers.